Dạy trẻ cách đọc là một trong những đam mê của tôi. Tuy nhiên, bởi vì, hầu hết trẻ em không bắt đầu “đọc” cho tới khi 6 tuổi, tôi không muốn các bậc cha mẹ cảm thấy áp lực khi đứa con 3 tuổi của họ cần bắt đầu học cách đọc.
Tuy nhiên, các thông tin dưới đây mang tính tổng quát có ích cho trẻ ở các độ tuổi, cho dù con có sẵn sàng học đọc hay không. Bạn không được áp dụng các quy tắc này cùng một lúc, bạn cũng đừng mong đợi con bạn có thể làm được mọi điều ngay lập tức. Đó là một quá trình và các thông tin này rất đơn giản với bạn khi bạn cảm thấy con đã sẵn sàng.
Mặc dù gọi là “các bước” dạy trẻ cách đọc, những bạn không nhất thiết phải thực hiện theo trình tự đó.
Nội dung bài viết:
Dạy trẻ cách đọc bằng cách đọc cho con nghe
Dạy trẻ cách đọc là một quá trình bắt đầu từ giai đoạn phôi thai. Điều mà tôi khuyến khích bạn cần làm là bắt đầu đọc trong thời gian trẻ chuẩn bị chào đời. Đây không chỉ là thời gian đặc biệt cho cả hai mẹ con mà nó còn giúp truyền cho con tình yêu sách. Thưởng thức trong lúc đọc là một trong những yếu tố tuyệt vời của việc đọc sách hiệu quả với trẻ em đến tuổi đi học. Nếu con không học cách thưởng thức việc đọc sách từ nhỏ, khả năng của chúng sẽ bị ẩn lấp.
Bạn nên đọc ít nhất 3-4 cuốn sách một ngày, thậm chí khi con còn nhỏ. Khi bé lớn hơn, có thể ngồi lại lâu hơn, cả gia đình cùng đọc ít nhất 20 phút mỗi ngày.
Một vài loại sách bạn nên đọc cho trẻ. Nhưng, dù bằng phương tiện nào, bạn cần đọc những cuốn sách mà trẻ có thể phản ứng và thích thú.
– Từ khi sinh tới 1 năm: hát ru, sách bảng (với hình ảnh thực tế), sách “Cloth” (với các kết cấu khác nhau), sách bài hát
– 1 tới 3 tuổi: sách ghép vần, sách bài hát, sách chứa các câu chuyện ngắn
– 3 đến 5 tuổi: sách bảng chữ cái, sách bài hát, sách hình ảnh, sách ghép vần
Đặt các câu hỏi trong quá trình dạy trẻ cách đọc
Bạn nên đặt ra các câu hỏi khi đọc sách cho con. Điều này không chỉ khuyến khích con tương tác với sách mà còn tạo ra hiệu quả trong việc phát triển khả năng hiểu những gì trẻ đọc. Nếu mục tiêu chính trong việc “đọc” là giúp trẻ “phát âm” các từ thì chúng ta đã bỏ lỡ nhiều điều. Ngay cả khi trẻ có thể giải mã các từ và “đọc” lưu loát thì các em vẫn không thể hiểu những gì em đọc. Nếu con không thể hiểu, việc dạy trẻ cách đọc không còn ý nghĩa gì nữa.
Khi con là một đứa bé, bạn nên hỏi con các câu hỏi tương tự như “Con nhìn thấy con mèo không?” trong khi chỉ vào bức tranh về con mèo. Điều này không chỉ phát triển từ vựng mà còn khuyến khích trẻ tương tác với cuốn sách trẻ đang đọc. Khi con lớn hơn, bạn có thể yêu cầu trẻ chỉ ra các vật trong sách và tạo ra các tiếng động của các loài động vật mà trẻ nhìn thấy.
Khi con được 2 hay 3 tuổi, bạn nên bắt đầu đặt ra các câu hỏi trước, trong và sau khi đọc sách. Bạn cần chỉ cho con trang bìa cuốn sách và hỏi con những gì sẽ xảy ra tiếp theo trong truyện (tiên đoán) hay tại sao con nghĩ nhân vật đó có sự lựa chọn đặc biệt (suy luận). Nếu nhân vật có cảm xúc mạnh mẽ, hãy xác định cảm xúc đó và hỏi xem con đã bao giờ cảm thấy như vậy chưa (kết nối).
Ở cuối cuốn sách, bạn có thể hỏi xem những tiên đoán đó có đúng hay không. Sau đó, bạn yêu cầu con nói về những gì con nhớ được trong cuốn sách (tóm tắt).
Sửa đổi từng chi tiết trong quá trình đọc thành tiếng để đáp ứng giai đoạn phát triển của con là cách tốt để thúc đẩy và tăng cường khả năng đọc hiểu.
Ví dụ hay về việc dạy trẻ cách đọc
Ngay cả khi con cảm thấy hứng thú với các cuốn sách từ nhỏ thì niềm đam mê ấy có thể giảm dần nếu con không tiếp cận với việc đọc sách tại nhà. Nếu bạn không là người ham đọc sách, bạn cần cố gắng để cho con nhìn thấy hoạt động đọc sách ít nhất vài phút tại nhà. Bạn có thể đọc tạp chí, sách dạy nấu ăn, tiểu thuyết, Kinh Thánh,… Đó tùy thuộc vào bạn.
Nhưng bạn cần cho con hiểu rằng, việc đọc sách thực sự cần thiết cho tất cả mọi người. Nếu bạn có một cậu con trai, bạn hãy chia sẻ bài viết này với chồng của mình. Những đứa con cần nhìn thấy cha chúng đọc sách.
Là cha mẹ, đôi khi chúng ta có thể cần biết chính xác những gì mà con cần có để thành công. Tuy nhiên, chúng ta thường quên mất một điều rằng, trẻ em học từ các ví dụ.
Xác định các chữ cái trong bối cảnh tự nhiên
Trước khi những đứa con của tôi ra đời, chúng tôi đã sơn và treo các chữ cái bằng gỗ lớn đánh vần tên của chúng lên trên các nôi. Tôi chưa bao giờ đoán được những chữ cái đó lại khuyến khích học tập cho con tôi như vậy! Khi con được 2,5 tuổi, con bắt đầu hỏi những chữ cái đó là gì. Con học cách đánh vần tên của nó, của anh trai bởi vì con cảm thấy thích thú trong các chữ cái của tên con.
Điều này được gọi là “dấu ấn môi trường” và bao gồm tất cả các dấu ấn xung quanh chúng ta như nhãn hiệu, ký hiệu thực phẩm ăn nhanh, biển báo giao thông, quần áo, tạp chí,…
Việc học bảng chữ cái rất quan trọng. Nhưng phương pháp dạy bảng chữ cái quan trọng hơn. Bạn phải giữ vững tinh thần bởi vì mục tiêu cuối cùng của chúng ta chính là thúc đẩy và phát triển người học suốt đời, những người yêu đọc sách, chứ không phải là một đứa trẻ học thuộc lòng cuốn sách mà không hiểu bất kỳ ý nghĩa nào.
Kết hợp nhiều lĩnh vực phát triển
Trẻ em học hiệu quả nhất khi phát triển nhiều giác quan. Đó là lý do vì sao mà học tập thực hành tạo ra nhiều ứng dụng có ý nghĩa hơn. Khi con thể hiện sự quan tâm tới các chữ cái, bạn bắt đầu sử dụng các bối cảnh tự nhiên để xác định các chữ cái đó, bắt đầu tiến hành các hoạt động kết hợp nhiều giác quan.
Chúng ta có nhiều cách dạy trẻ cách đọc bằng cách kết hợp các lĩnh vực phát triển liên quan tới việc nhận biết các chữ cái và các kỹ năng đọc sớm. Các đồ thủ công về bảng chữ cái cho phép con học về hình dạng của chữ cái cùng với các âm hình thành trong quá trình sử dụng các kỹ năng của quá trình cắt, dán, tạo dựng.
Chơi các trò chơi liên quan tới các kỹ năng vận động thô (như tung các túi đậu vào chữ thích hợp) là cách tuyệt vời để chuyển động. Dĩ nhiên, mỗi đứa trẻ thích các bài hát và giai điệu. Bạn có thể thống kê các điểm mạnh và các mối quan tâm cùng các hoạt động mục tiêu của con để tạo ra sự phù hợp cho con.
Phân loại thể loại
Khi con được 5 tuổi và có thể nhận biết sự khác nhau giữa niềm tin thực tế và tạo dựng niềm tin, tôi bắt đầu giúp con hiểu các thể loại sách. Điều này có vẻ phức tạp, nhưng không hẳn vậy. Chúng ta có 5 thể loại khác nhau về các cuốn sách của trẻ.
– Không hư cấu (các câu chuyện thực hay thực tế về các loài động vật, địa điểm, con người,…)
– Tưởng tượng (xây dựng niềm tin, không thể xảy ra trong cuộc sống thực bởi vì các động vật nói được, kỳ diệu)
– Hư cấu thực tế (câu chuyện hư cấu, nhưng nó có thể xảy ra trong đời thực bởi vì các nhân vật và tình huống có thể tin được)
– Sách bảng chữ cái
– Sách bài hát
Khi trẻ phân loại cuốn sách vào thể loại cụ thể, chúng phải tóm tắt trước cuốn sách. Sau đó trẻ sử dụng các thông tin để kết luận xem sách đó phù hợp với thể loại nào. Cuối cùng, con sẽ nhớ lại các chi tiết từ cuốn sách khác trong cùng thể loại, tạo ra sự kết nối giữa hai cuốn. Hoạt động đơn giản này chiếm 5 tới 10 giây sau khi đọc một cuốn sách nhưng nó tác động mạnh vào tư duy và quá trình xử lý trong não trẻ.
Không phải các cuốn sách đều phù hợp với các chủ đề đó, đặc biệt là các cuốn sách được coi là “độc giả ngữ âm”. Đa số các cuốn sách ở trong thư viện phù hợp với các thể loại trên.
Mục tiêu của chúng ta là giúp trẻ hiểu những gì chúng đọc.
Tập hợp từ ngữ
Dạy trẻ các tập hợp từ ngữ là hoạt động nhận thức ngữ âm giúp trẻ nhìn thấy các mô hình trong quá trình đọc. Đây là một kỹ năng quan trọng bởi vì nó cho phép trẻ bắt đầu “đọc” bằng việc tập hợp hệ thống các chữ cái trong một từ.
Khi con nhận biết từ “mop”, con sẽ biết cách đọc được tất cả các từ khác như ‘top, pop, stop, cop, hop’ bởi vì chỉ một chữ cái thay đổi. Thêm vào đó, nhận biết các từ cùng vần là kỹ năng ngôn ngữ quan trọng.
Nhận thức âm vị và ngữ âm trong cách đọc
“Âm vị” là các âm nhỏ nhất trong tiếng Anh. Các âm này được tạo thành từ các phụ âm, nguyên âm ngắn, nguyên âm dài và chữ ghép. “Nhận thức âm vị” bao gồm việc học các âm đó và cách vận dụng chúng trong một từ. Chữ ghép là âm độc đáo bao gồm các chữ cái riêng lẻ như /th/, /sh/, /ch/…
“Ngữ âm” bao gồm việc học cách đánh vần các âm đó và các quy tắc khác nhau trong tiếng Anh. Ngữ âm là bộ phận quan trọng của việc đọc/đánh vần, nhưng nó không phải là mối quan tâm chính. Một lần nữa, chúng ta đang tìm kiếm sự cân bằng “chương trình” đọc viết với đọc hiểu. Học các quy tắc ngữ âm là công cụ giúp trẻ giải mã và đánh vần.
Giải mã
Giải mã được gọi là “phát âm”. Đây là yếu tố quan trọng trong quá trình dạy trẻ cách đọc, nhưng nó không quan trọng nhất. Khi con biết các âm mà mỗi chữ cái tạo thành, nó sẽ sẵn sàng bắt đầu đặt các từ cùng nhau. Khi nhìn thấy từ ngắn, bạn có thể khuyến khích con nói các âm đơn lẻ /b/, /a/, /t/ và đặt chúng gần nhau “bat”.
Khi trẻ giải mã các từ với tần suất cao hơn, chúng sẽ thành thạo hơn trong việc xác định tự động từ đó. Đôi khi, công việc này rất tẻ nhạt, nhưng, điều đó rất quan trọng để tìm ra các cách sáng tạo tạo ra niềm vui. Khi tôi dạy lớp đầu tiên, tôi thường mua các con rối bằng ngón tay út để các học sinh có thể sử dụng và chỉ vào các chữ cái khi chúng được giải mã. Đây là quá trình tạo ra sự thú vị.
Phương pháp dạy trẻ cách đọc “Sight words”
Sight word được biết đến như là các từ tần số cao, là những từ phổ biến trong ngôn ngữ viết và rất khó để giải mã ngữ âm bởi vì chúng không tuân theo quy tắc ngữ âm nào cả. Vì điều này, chúng bắt buộc phải được nhớ.
Tôi không ủng hộ việc học thuộc lòng bởi vì tôi cảm thấy điều đó chỉ sử dụng mức thấp nhất của quá trình nhận thức. Tuy nhiên, sight word cần được ghi nhớ để giúp trẻ đọc lưu loát hơn. Các nhà nghiên cứu đã tìm ra danh sách phổ biến các sight word, bao gồm danh sách Dolch và Fry. Bạn đừng choáng ngợp khi nhìn danh sách đó… hãy bắt đầu bằng một vài từ khi bạn cảm thấy con thực sự sẵn sàng.
Chúng ta không có điều kỳ diệu hay “công thức ma thuật” nào khi dạy trẻ cách đọc. Bài này cung cấp các thông tin bổ ích để bạn có thẻ hướng dẫn con trong quá tình tạo ra môi trường học tập để phát triển trẻ thành một độc giả. Đừng vội vàng và căng thẳng! Tận dụng thời gian đầu đời để học rất quan trọng, thậm chí khi bạn hóa thân vào trẻ, điều này quan trọng hơn.
Tóm lại, bạn có thể thực hiện những gợi ý thực tế mỗi ngày dựa trên những chiến thuật đã chia sẻ với bạn. Bạn không thể áp dụng tất cả các gợi ý đó với trẻ ở mọi độ tuổi. Vì vậy, bạn cần đưa ra cách đọc điều chỉnh phù hợp để lựa chọn phương án tốt nhất cho con.
– Đọc sách mỗi ngày cho con nghe
– Đưa ra các câu hỏi trước, trong và sau khi đọc
– Để con nhìn thấy bạn đang đọc
– Tìm kiếm các chữ cái trong môi trường xung quanh bạn
– Khi dạy các chữ cái và các âm, bạn cần kết hợp các giác quan khi có thể
– Đọc nhiều sách, xây dựng các trò chơi đoán thể loại
– Ghép vần thú vị
– Phân tích các âm, vận dụng chúng trong từ (nhận thức âm vị)
– Khuyến khích con phát âm các từ ngắn (phụ âm, nguyên âm)
– Thực hành ghi nhớ một số sight word mỗi ngày
– Trên tất cả, hãy tạo ra niềm vui thú cùng con!
Discussion about this post